Nieuwsberichten

Alle nieuwsberichten

Hoe moet het nu verder na de opleidingshervorming?

17-12-2015

Nood aan specialisatie: bachelor verpleegkundige gespecialiseerd in intensieve zorg en spoedgevallenzorg
Overlegplatform beroepsorganisaties – hogescholen banaba intensieve zorg en spoedgevallenzorg. 16 december 2015


1. Zorgsituatie:
De intensieve en spoedgevallenzorg omvat de  acute zorg voor patiënten die zich meestal in een (mogelijk) levensbedreigende toestand bevinden.  Orgaanfuncties zijn vaak bedreigd, afwezig of ondersteund. Op de spoedgevallendienst presenteren de mensen zich met dringende zorgvragen.
Het gaat om patiënten van alle leeftijden met dringende problemen die alle somatische en psychosociale functies van het menselijk wezen omvatten.
De hoog complexe, kritieke en wisselende zorgsituaties en de uitdagingen van de geavanceerde technologie vergen een vlotte en adequate aanpassing en een efficiënte organisatie en coördinatie in een interdisciplinaire samenwerking. Complementariteit, coherentie en vertrouwen bepalen het welslagen van diagnostiek, behandeling en kwaliteit van zorg. Van de verpleegkundige vergt dit wendbare kennis en vaardigheden,  polyvalentie, transfervaardigheid in voortdurend snel wisselende omstandigheden, alertheid en reactiviteit, een correcte inschatting van de prioriteiten, teamspirit en een kritisch constructieve ingesteldheid omwille van de onvoorspelbare en niet-stabiele toestand van patiënten.
Concreet moet de verpleegkundige continu en snel oordelen over de toestand van de patiënt,  anticiperen en complicaties voorkomen; hij  dient op basis van alle verzamelde gegevens  keuzes te maken die beslissend kunnen zijn voor het herstel of genezingsproces van de cliënt.  In afwachting van de komst van de arts dient de verpleegkundige de nodige handelingen te stellen om de toestand te stabiliseren, te verbeteren en  verdere achteruitgang te  vermijden. Deze handelingen zijn opgenomen in bijlage 4 van de lijst verpleegkundige verstrekkingen (toevertrouwde handelingen voor de verpleegkundigen met de Bijzondere beroepstitel) en de talrijke staande orders (cfr. PIT op de SPGD en protocollen op IZ).


2. Juridische basis:

21 APRIL 2007.—Koninklijk besluit : Bijlage IV. Technische verpleegkundige verstrekkingen en toevertrouwde geneeskundige handelingen voorbehouden aan de houders van een bijzondere beroepstitel of een bijzondere beroepsbekwaamheid. 

19 juli 2007 – Ministeriële omzendbrief:

o Verwachtingen ten aanzien van verpleegkundigen gespecialiseerd in de intensieve zorg en spoedgevallenzorg
Van de verpleegkundigen die werkzaam zijn in de functies intensieve zorg, gespecialiseerde spoedgevallenzorg, mobiele urgentiegroep en in de dringende
geneeskundige hulpverlening, wordt verwacht dat zij instaat zijn levensbedreigende en orgaanbedreigende situaties tijdig op te merken en hierop doelmatig te reageren.  


o Normen tot erkenning van de functies intensieve zorg, gespecialiseerde spoedgevallenzorg en MUG
 - In het koninklijk besluit van 27 april 1998 : minimaal de helft van het aanwezig verpleegkundige personeel dienst in het bezit te zijn van de bijzondere beroepstitel van verpleegkundige gespecialiseerd in de intensieve zorg en spoedgevallenzorg
-  In het koninklijk besluit van 10 augustus 1998 betreffende de functie mobiele urgentiegroep dienen alle verpleegkundigen in het bezit te zijn van de bijzondere beroepstitel. 
 - De toepassing van de technische verpleegkundige verstrekkingen en de toevertrouwde geneeskundige handelingen voorzien in bijlage IV. Zijn beperkt tot tot de verpleegkundigen die in het bezit zijn van de bijzondere beroepstitel van verpleegkundige gespecialiseerd in de intensieve zorg en spoedgevallenzorg.  (nu verbreed naar de BBT pediatrische gezondheidszorg en neonatologie) (KB 27/9/2015) 

Het MB van 19 april 2007 tot vaststelling van de criteria voor erkenning waarbij de beoefenaars van de verpleegkunde gemachtigd worden de bijzondere beroepstitel van verpleegkundige gespecialiseerd in de intensieve zorg en spoedgevallenzorg te dragen bepaalt in § 2 duidelijk dat het theoretische gedeelte minstens 450 effectieve uren omvat, hetgeen overeenkomt met 30 ECTS studiepunten, en minstens volgende domeinen behandelen :

  • 1° Biomedische wetenschappen 
  • 2° Verpleegkundige wetenschappen 
  • 3° Methodologie van het toegepaste onderzoek inzake intensieve zorg en  spoedgevallenzorg
  • 4° Apparatuur en materiaal voor intensieve zorg en spoedgevallenzorg
  • 5° Sociale en humane wetenschappen

Het praktische gedeelte omvat ten minste 450 effectieve uren, hetgeen overeenkomt met 30 ECTS studiepunten, die als volgt zijn verdeeld : 1° 200 uren in een erkende dienst voor intensieve zorg,  2° ten minste 200 uren in een erkende dienst voor spoedgevallenzorg, 50 uren binnen de dringende geneeskundige hulpverlening 
Normen en eisen werden reeds in de praktijk gesteld (Vlaamse Zorginspectie en Accreditatie-instellingen) •

Volgens Minister De Block op het congres van VVIZV 20/11/2015: IZ en Spoed enige specialisaties die zich wettelijk onderscheiden van basisopleiding. Die differentiatie zou voor andere sectoren ook moeten gedefinieerd worden.  

3. Competentieprofiel en domeinspecifieke leerresultaten Een uitgebreid competentieprofiel specifiek voor de verpleegkundigen in IZ en SPGZ  dat beantwoordt aan alle juridische verwachtingen en zorgsituaties van IZ-SPGZ.
Conform de evolutie in de sector onderwijs, geaccrediteerde domein specifieke leerresultaten door NVAO (Nederlands-Vlaamse accreditatieorganisatie) 


4. Internationale aanbevelingen
Principes en aanbevelingen van de EfCCNa The European federation of Critical Care Nursing association1

  • De patiënt en zijn familie hebben recht op geïndividualiseerde ‘critical care’ door gespecialiseerde verpleegkundigen. De critical care verpleegkundigen hebben de gepaste kennis en vaardigheden om aan de complexe noden van de patiënten te voldoen, en aan de uitdagingen van de geavanceerde technologie.
  • Gespecialiseerde verpleegkundigen in critical care en het multidisciplinair team zouden integraal deel moeten uitmaken van de opleiding.
  • De opleiding moet gebruikmaken van de meest actuele kennis en leren hoe de wetenschappelijke bronnen geraadpleegd en gebruikt worden.
  • De opleiding moet coherent en gestructureerd zijn, gegeven door verpleegkundigen met expertise, bij voorkeur op master of doctoraatsniveau
  • De notie van levenslang leren moet aangebracht worden, het diploma is niet het einde van de persoonlijke ontwikkeling.

Een combinatie van wendbare kennis en vaardigheden laten de critical care verpleegkundigen toe om hoog kwalitatieve holistische zorg te verlenen op een effectieve en efficiënte wijze. Het programma zal dan ook voorzien zijn van de nodige inhouden betreffende de pathofysiologie en ziekten van de vitale functies met de observaties, onderzoeken en behandelingen, verpleegplannen, verpleegkundige interventies en verantwoordelijkheden, communicatievaardigheden, gebruik van uitrusting en (informatie)technologie, psycho-sociale, ethische en juridische aspecten, de rol van de verpleegkundige in de critical care, gebruik van recente onderzoeksresultaten uit de literatuur en op evidence based practice praktijk. 

  • De opleiding wordt gegeven door instellingen voor hoger onderwijs, volgens de aanbevelingen van de Bologna akkoorden en het European Credit Transfer and Accumulation System met de toekenning van de studiepunten.
  • De opleiding moet voorzien in minimaal 50% klinische praktijk met toepassing van de theorie in de praktijk, evaluatie van de klinische competenties en de kwaliteit van zorg, gebaseerd op evidence based practice.
  • De onderwijsmethoden omvatten contactonderwijs, praktijkvaardigheden, e-learning, simulaties evenals klinische praktijk. In die klinische praktijk moet de student zijn ontwikkeling van analytische en probleemoplossende vaardigheden en zijn competenties aantonen in een persoonlijk portfolio of leercontract. 
  • De studenten zouden moeten begeleid worden door mentoren met expertise. Het gebruik van het leercontract of portfolio met de leerervaringen zou moeten besproken worden tussen de student en de mentor en voorzien zijn van gestructureerde feedback. De student en de mentor bespreken tenslotte de bereikte doelen met de praktijklector van de school en bepalen samen de volgende leerdoelen.

Het bereiken van de opleidingsdoelen hangt nauw samen met de leeromgeving, de kwaliteit van het mentorschap en de theoretische input. De nauwe samenwerking tussen de hoger onderwijsinstelling en de zorginstellingen is dan ook cruciaal.  

1 EfCCNa, Position statement on post-registration critical care nursing education within Europe, September 2004.

Andere Europese landen  (Finland, Noorwegen, Zweden,Zwitserland, , UK, Ijsland, Griekenland, Ierland, … (zie Endacott, 2015, tabel 1 ) en internationale landen (Israël, VS, Canada, landen van Zuid Amerika……) hebben gespecialiseerde opleidingen IZ/spoed, meestal afzonderlijke opleidingen en titels en meestal op universitair niveau of gemengd niveau  -universitair- hogeschool- ziekenhuis.

Definitie van gespecialiseerde verpleegkundige volgens de European Specialist Nurses Organisations:  zie “ Competences of the Clinical Nurse specialist (CNS): Common plinth of competences for the Common Training Framework of each specialty’ - ESNO 19/10/2015” “Moreover, the development of higher medical technologies and more sophisticated treatment require specialist nurses in order to ensure quality and safety of the care but also advanced practice nursing roles in their professional field to palliate physician shortage.”

ICN defines in « Nursing Care Continuum Framework and competencies » the nurse specialist as “the nurse specialist (NS) is a nurse prepared beyond the level of a nurse generalist and authorized to practice as a specialist with advanced expertise in a branch of the nursing field. Specialist practice includes clinical, teaching, administration, research and consultant roles”

The AACN defines the CNS as « The Clinical Nurse Specialist (CNS) is an advanced practice Nurse prepared in a clinical specialty at the master’s, post master’s or doctoral level as specialist »

ESNO concludeert: « The Clinical Nurse Specialist (CNS) is an advanced practice Nurse prepared as a specialist within a clinical specialty at the master’s, post master’s or doctoral level” 

Besluit Er is een absolute noodzaak aan verpleegkundige specialisatie intensieve zorg en spoedgevallenzorg met diepgaande kennis/inzicht, vaardigheden en expertise teneinde de veiligheid van de patiënten en de kwaliteit van zorg te waarborgen in sectoren met toenemende hoog complexe noden van patiënten en geavanceerde technologie  . 
                                                          
2 Endacott, R, Jones, C., Bloomer, M.J., Boulanger, C., Ben Nun, M., Iliopoulou, K.K., Egerod, I., Blot, S. (2015). The state of critical care nursing education in Europe: an international survey. Intensive Care Med. 41:22372240. DOI 10.1007/s00134-015-4072-y.